می‌گویند که در فضا صدای عطسه شنیده نمی‌شود؛ اما هاریسون اشمیت، فضانورد آپولو ۱۷، در سفر خود به ماه در سال ۱۹۷۲ در ماژول فرماندهی چلنجر، عطسه‌های زیادی کرده است.

اشمیت یک روز پس از گردشی طولانی بر سطح ماه، به‌طور اتفاقی مقداری از غبار ماه را که با خود به چلنجر آورده بودند تنفس کرد. او برای یک روز کامل، از تب یونجه قمری (حساسیت‌های آلرژیک) رنج می‌برد. چشمانش آب می‌دادند، گلویش تیر می‌کشید و عطسه می‌کرد.

نه! اشمیت به ماه حساسیت نداشت. دانشمندان ناسا اکنون دریافتند که ذرات غبار ماه، به‌ویژه کوچک‌ترین و تیز‌ترین ذرات، خطرات بارزی بر سلامت فضانوردان دارد. مطالعه‌ی اخیری که در چاپ آوریل مجله GeoHealth منتشر شد، دقیقاً نشان می‌دهد که غبار ماه تا چه حد می‌تواند برای سلول خطرناک باشد و نتایج آن به شومی بخش تاریک ماه است. نمونه‌های آزمایشگاهی مختلف نشان می‌دهد که یک نمونه‌ی مشابه از غبار ماه می تواند تا ۹۰ درصد سلول‌های مغز و ریه‌ی در معرض آن را بکشد.

معضل گرد و غبار

غبار روی ماه متفاوت از غبار روی زمین رفتار می‌کند. اول از همه، ذرات غبار ماه دارای لبه‌های تیز هستند؛ چراکه بادی وجود ندارد تا باعث فرسایش آن‌ها شود. دانه‌های غبار ماه که عمدتاً محصول برخوردهای میکرو‌شهاب‌سنگ‌ها هستند، تیز و ساینده باقی می‌مانند. اگر این ذرات عمیقا تنفس شوند، می‌توانند به درون سلول‌های ریه‌ی فضانوردان وارد شوند و به سلول‌ها آسیب زنند. علاوه بر این، غبار ماه می‌تواند معلق باشد. از آنجا که ماه جوی ندارد تا از آن محافظت شود، به‌طور پیوسته تحت بمباران بادهای خورشیدی قرار می گیرد. ذرات بارداری که بادهای خورشیدی حمل می‌کنند، خاک ماه را از لحاظ الکتروستاتیکی، همانند یک لباس با چسبندگی استاتیکی باردار می‌کند. نویسندگان در مطالعه‌ی جدید خود می‌نویسند:

این بار به‌قدری می‌تواند قوی باشد که ذرات خاک را به بالای سطح ماه می‌برد.

چنین غباری می‌تواند به‌راحتی در گوشه‌ی کناری لباس فضانورد بچسبد و وارد اتاق خدمه شود. این ذرات آزاد می‌توانند ابزارآلات حساس و زیپ‌ها را مسدود و لباس‌ها را نابود کنند. آن‌گونه که اشمیت دریافت، اگر فضانوردان اتفاقی آن‌ها را با غذا هضم کنند، اثرات مخربی بر بدن آن‌ها خواهد داشت.

تولید غبار ماه

مطالعات جدید پژوهشگران دانشگاه استونی بروک نیویورک در پی یافتن خطرات غبار ماه بود. از آنجا که رسیدن غبار ماه به زمین دشوار است، تیم پژوهشی از پنج محرک منبع زمینی برای تولید آن در نقاط مختلف آن استفاده کردند. محرک‌ها شامل خاکستر آتشفشانی آریزونا، غبار جداشده از جریان گدازه‌ی کلرادو و یک پودر آزمایشگاهی شیشه‌ای بود که بررسی زمین‌شناسی آمریکا طراحی کرده است و برای مطالعات خاک قمری مانند این‌ها به‌کار می‌رود.

تیم پژوهشی تأثیر غبار ماه را بر اندام‌های انسان سنجید و برای این‌کار نمونه‌های خاک را به‌طور مستقیم با سلول‌های ریه‌ی انسان و سلول‌های مغز موش که در آزمایشگاه پرورانده بودند، مخلوط کرد. دانشمندان هر نمونه خاک را تا سه درجه‌ی مختلف از اندازه ارزیابی کردند. کوچک‌ترین آن‌ها تا عرض چند میکرومتر (کمتر از پهنای موی انسان) بود و به‌راحتی در ریه‌های انسان نفوذ می‌کرد.

وقتی‌که تیم پژوهشی نتیجه‌ی آزمایش را پس از ۲۴ ساعت بررسی کرد، مشاهده کردند هر نوع خاک به درجه‌ای از مرگ سلول‌های مغز و ریه منجر شده است. ریز‌ترین ذرات مرگبارترین هستند و تا ۹۰ درصد سلول‌های در معرض خود را ار بین می‌برند. سلول‌هایی که تماماً نمرده بودند، آسیب‌هایی در DNA آن‌ها مشاهده شد. در صورتی که این سلول‌های آسیب‌دیده ترمیم نشوند، می‌توانند به سرطان یا بیماری‌های عصب‌مغزی منجر شود. طبق گزارش نویسندگان:

جلوگیری از تنفس غبار ماه برای پژوهشگران آینده به‌طور صریح امری مهم تلقی می‌شود.

از آنجا که انسان‌ها ماه را در دهه‌های آینده کاوش می‌کنند، اتفاقی در معرض غبارها قرار گرفتن کاملاً محتمل است. خوشبختانه ناسا این مسئله را جدی گرفته و به دنبال روش‌های کاهش غبار است. یکی از استراتژی‌های امیدبخش، پوشاندن سطوح حساس با پوشش غبار الکترودینامیک است. اساساً پنل‌های باردار الکتریکی که از سیم‍‌های نازک جریان ساطع می‌کنند، غبار را دفع می‌کنند. نمونه‌های آزمایشگاهی اخیر نشان می‌دهند که این پوشش‌ها به‌خوبی کار می‌کنند. برخی نمونه‌های پنل در ایستگاه فضایی بین‌المللی در مرحله‌ی آزمایشی هستند. باید ببینیم که پنل‌ها می‌توانند در لباس فضانوردان قرار گیرند یا نه.